To co wartościowe zawsze wraca

Sławna rodzina

Obchodzimy 150-lecie urodzin tego wielkiego kompozytora – urodził on się bowiem 26 grudnia 1855 r. w Raciborzu i to w budynku, który do 1945 r. stał po drugiej stronie ulicy Pocztowej. Dom ten jest znany z wielu pocztówek z placem Dworcowym.  Mendelssohnowie byli znaną rodziną żydowską. Moses Mendelssohn (1729-1786) był wybitnym filozofem, głównym przedstawicielem Oświecenia w Berlinie, tłumaczem na język niemiecki Tory – świętej księgi Żydów, przyjacielem Lessinga i Kanta. Moses był pradziadkiem naszego Arnolda. Najmłodszy syn Mosesa – Nathan (1781-1825) – jako jeden z pierwszych Mendelssohnów w 1809 r. przeszedł na protestantyzm, przyjmując imiona Carl Theodor. Około 1816 r. prawie wszyscy członkowie rodziny byli już przechrzczeni na katolicyzm lub luteranizm. Musimy jeszcze wspomnieć Feliksa Mendelssohna-Bartoldy’ego (1809-1847), wnuka Mosesa – wybitnego pianistę i kompozytora.

W 1821 r. w Nysie urodził się Carlowi syn Wilhelm, wybitnie uzdolniony w kierunkach technicznych. Wilhelm był stryjecznym bratem kompozytora Feliksa. Po naukach pobieranych w Prusach, Anglii, Francji i Austrii, Wilhelm Mendelssohn w 1854 r. przeniósł się do Raciborza, gdzie objął stanowisko, porównywalne z obecnym dyrektorem technicznym, w spółce Kolei Wilhelma, która wybudowała linię kolejową z Kędzierzyna do Raciborza i dalej do Bogumina, ale także linię Katowice-Racibórz-Głubczyce-Karniów. Wiadomo, że 1 stycznia 1846 r. pierwszy pociąg przyjechał na raciborski dworzec.

Spółka Kolei Wilhelma przy dzisiejszej ul. Kolejowej 6 wybudowała duży gmach mieszczący administrację spółki i mieszkania jej kierownictwa. Jedno z mieszkań zajął Wilhelm Mendelssohn, poślubiony z Louise Aimée Cauer (1826-1894), córką dyrektora berlińskiego gimnazjum, Ludwiga Cauera. Pierwszym dzieckiem tego małżeństwa był Arnold Ludwig, urodzony w Raciborzu w dniu 26 grudnia 1855 r. Dodajmy, że siostrami Arnolda były: Berta (1857-1901), Otylia (1859-1929), Maria (1860-1937) i Luiza (1863-1923).

Po nauce w szkole powszechnej, Arnold w 1864 r. wstąpił do Królewskiego Ewangelickiego Gimnazjum, którego siedzibę dzisiaj zajmuje Zespół Szkół Ekonomicznych. Tu pobierał także naukę gry na fortepianie u prof. Tschecha. Ojciec Arnolda, pomagający przy ratowaniu chorych na cholerę, sam się zaraził tą straszną chorobą i zmarł 14 września 1866 r. Wdowa Luiza – praktycznie bez środków do życia – w 1867 r. opuściła z dziećmi Racibórz i udała się do rodzinnego Berlina. Arnold uczęszczał do gimnazjum, założonego przez dziadka Cauera. W 1872 r. Luiza przeniosła się z dziećmi z Berlina do – znacznie tańszego – Gdańska, gdzie Arnold pobierał naukę w gimnazjum, prowadzonym przez wuja Eduarda Cauera. W następnym roku Arnold skomponował swój pierwszy utwór. Dokonuje także odpisów dzieł klasycznych, głównie Mozarta.
#nowastrona#
Nie dla niego prawo

Po zdobyciu w Gdańsku w 1876 r. matury, za namową matki zapisał się na semestr letni na prawo uniwersytetu w Tybindze. Rzuca jednak w tym samym roku studia prawnicze i podjął naukę w Królewskim Akademickim Instytucie Muzyki Kościelnej w Berlinie, gdzie u Augusta Haupta studiował grę organową a u Carla Loeschnera – fortepian. Jednocześnie studiował także w berlińskiej Akademii Muzycznej. Po dwóch latach skończył studia w Instytucie Muzyki Kościelnej. W 1880 r. został absolwentem Akademii Muzycznej z adnotacją „wybitny talent kompozytorski”, zamieszczoną w dyplomie. 6 kwietnia tego roku został zaangażowany jako organista nowego kościoła ewangelickiego w Bonn. Na tamtejszym uniwersytecie prowadził ze studentami teologii ewangelickiej zajęcia w zakresie organów i harmonii. Dnia 26 lipca 1881 r. odbyła się prapremiera „Kantaty wieczornej” Arnolda Mendelssohna.

Od sezonu jesiennego 1883 r. Arnold został zaangażowany jako dyrygent Towarzystwa Muzycznego w Bielefeldzie. Jednocześnie objął funkcję organisty w kościele staromiejskim. Wyżywał się, dyrygując Beethovena, szczególnie jego IX Symfonię, a także Mozarta i Haydna. 12 listopada 1855 r. pojął za żonę Marię Helenę Cauer (1825-1928), grafika z wykształcenia. Z małżeństwa wywodziło się czworo dzieci, z których troje zmarło w młodym wieku  – Wilhelm (1886-90), Helena (1888-88) Karol (1889-98) i Dorota (1890-1912). 

W 1886 r. Mendelssohn został wykładowcą gry organowej i teorii muzyki w konserwatorium w Kolonii. W 1891 r. natomiast powołany został na stanowisko dyrektora muzyki kościelnej Wielkiego Księstwa Hesji w Darmstacie. Jednocześnie dyrygował chórem Towarzystwa Śpiewu Kościelnego. Wówczas Mendelssohn podjął także pracę nad swoją pierwszą operą według libretta Hermanna Wette – Elsi, die seltsame Magd (Elżbietka, osobliwa służąca), której prapremiera odbyła się w teatrze miejskim w Kolonii w kwietniu 1896 r.

W 1899 r. otrzymał tytuł profesora, w 1917 doktorat honorowy uniwersytetu w Gießen, w 1925 r. Lipska a dwa lata później Tybingi. W 1912 r. Mendelssohn został powołany na profesora muzyki chóralnej konserwatorium w Frankfurcie n/Menem. Tam był nauczycielem kontrapunktu późniejszego wybitnego kompozytora Paula Hindemitha. Mendelssohn pozostawił po sobie 290 różnych dzieł muzycznych; był autorem 3 oper, trzech symfonii, dwóch kwartetów smyczkowych. Przede wszystkim jednak był twórcą bardzo wielu dzieł muzyki kościelnej. Brał udział przy wydaniu „Jednolitego śpiewnika dla protestanckich Niemiec”. Jednak muzyka nie wypełniała jego całego życia. Pisał o filozofii, sztuce, religijności i osobowości człowieka.

W rodzinnych stronach

Z okazji 75. rocznicy urodzin Ewangelickie Towarzystwo Muzyki Kościelnej w Raciborzu zorganizowało dnia 9 listopada 1930 r. wielkie uroczystości ku czci Mendelssohna, na które jubilat przybył osobiście. Po wykonaniu kilku dzieł kompozytora przedstawił on – pełne swady i humoru –wspomnienia z dzieciństwa. Na domu rodzinnym przy ul. Kolejowej 6 (obecnie ul. Pocztowa) została odsłonięta tablica pamiątkowa. Mimo oporu ze strony niektórych członków rady miasta, jedną z bocznych dróg ul. Ocickiej poświęcono kompozytorowi. Arnold Ludwig Mendelssohn zmarł w wyniku zawału serca dnia 19 lutego 1933 r. w swoim mieszkaniu w Darmsztacie. Nie dożył zdjęcia tablicy pamiątkowej na jego domu rodzinnym w Raciborzu, ani przemianowania ulicy kompozytora na „ul. Kleista”, czego dokonali narodowi socjaliści pod pretekstem niearyjskiego pochodzenia Arnolda Mendelssohna.

Paweł Newerla