Rzeki wzbierały, zbiorniki zadziałały

Sytuacja zmieniała się dynamicznie

Miniony tydzień minął pod znakiem pogotowia przeciwpowodziowego, którym objęto m.in. powiaty wodzisławski i raciborski. Poziom wody w Odrze rósł od kilku dni.

14 października sytuacja uległa dalszemu pogorszeniu. Strażacy-zawodowi oraz ochotnicy wypompowywali wodę z piwnic oraz wznosili prowizoryczne zapory z wypełnionych piaskiem worków, które miały chronić przed zalaniem kolejne posesje. Prognozy nie były optymistyczne. Przewidywano, że w nocy z 14 na 15 października przepływ w korycie Odry wyniesie 1220 m3/s, co będzie równoznaczne z uruchomieniem Zbiornika Racibórz. Jednak w ciągu kilku następnych godzin prognoza hydrologiczna uległa poprawie. – Świeża prognoza jest zdecydowanie bardziej optymistyczna. Przepływ w korycie Odry będzie wynosił 800 m3/s. Falę powodziową wymiernie wypłaszczy Polder Buków, który już teraz pracuje. Natomiast Zbiornik Racibórz pozostaje w gotowości do pracy. Obsługa pracuje w systemie dwudziestoczterogodzinnym. Podmioty funkcjonujące w czaszy zbiornika otrzymały informację o konieczności ewakuacji. Jesteśmy przygotowani do uruchomienia zbiornika do pracy, ale jest to uzależnione zarówno od prognoz hydrologicznych jak i od sytuacji u naszych południowych sąsiadów – powiedziała w rozmowie z Nowinami Linda Hofman, rzecznik prasowy PGW Wody Polskie RZGW Gliwice.

Godzinę później sytuacja znowu się odwróciła. Prognozy pogorszyły się. Tuż po godz. 14.00 prezes Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie Przemysław Daca podjął decyzję o opuszczeniu zasuw i zamknięciu spustów zbiornika Racibórz. – Podjąłem tę decyzję wskutek interwencji wojewody (opolskiego – red.) pana Adriana Czubaka. Służby pana wojewody wyliczyły, że może być zagrożony szpital w Kędzierzynie-Koźlu i to było podstawą naszej decyzji. My musimy działać zgodnie z prawem, nie mogą na nas wpływać naciski polityków czy opinii publicznej – powiedział prezes Daca.

Efekt niemal natychmiastowy

Opuszczenie grodzi w zbiorniku Racibórz pozwoliło na zmniejszenie przepływu wody przez budowlę przelewowo-spustową do 600 m3/s. Przełożyło się to na poprawę sytuacji hydrologicznej poniżej zbiornika. O ile o godz. 16.00 przepływ wody w Raciborzu-Miedoni wynosił 767 m3/s, to o godz. 17.00 było to już 756 m3/s, a o godz. 18.00 748 m3/s. Podobnie rzecz się miała się z poziomem wody w rzece, który zaczął obniżać się z 715 cm o godz. 16.00, przez 712 cm o godz. 17.00 do 710 cm o godz. 18.00. Jednocześnie przepływ i poziom wody na stacjach pomiarowych położonych przed zbiornikiem Racibórz, a więc w Chałupkach i Krzyżanowicach, wciąż rósł.

Operacja trwała kilka godzin

15 października sytuacja była już opanowana. Do godz. 9.00 (15.10.2020 r.) zbiornik Racibórz przyjął 18 mln m3 wody. Położony powyżej niego polder Buków przyjął 10 mln m3 wody. Zbiornik Racibórz wizytowali wspomniany już prezes Wód Polskich Przemysław Daca oraz dyrektor Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Gliwicach Mirosław Kurz. Na zaporze czołowej zorganizowano konferencję prasową. Korzystając z okazji zapytaliśmy dyrektora RZGW Mirosława Kurza, jak długo trwało uruchomienie zbiornika od momentu podjęcia decyzji do faktycznego opuszczenia zasuw i zamknięcia przepustów.

M. Kurz wyjaśnił, że automatyczne uruchomienie zbiornika przy przepływie wody na poziomie 1210 m3/s powinno zająć półtorej godziny. Tym niemniej przeprowadzona 14 października operacja opuszczenia zasuw była realizowana krokowo przy mniejszym przepływie wody. – Operacja trwała do godziny 17.00. Potem były pewne korekty, ale już wieczorem przepływ był ustalony – dodał M. Kurz.

Zbiornik przyjął 50 mln m3 wody

Prezes PGw Wody Polskie Przemysław Daca podkreślił, że zbiornik jest funkcjonalny i spełnił swoją rolę. W ciągu 12 godzin od opuszczenia zasuw obiekt wypełnił się w 8%. W tym czasie przepływ fala wezbraniowa na Odrze została zredukowana o prawie 300 m3/s* (z 860 m3/s w Krzyżanowicach do 560 m3/s w Raciborzu-Miedoni).

– Jest to dalej stan alarmowy, ale jak widać przepływ został ograniczony o prawie 300 m3/s, co znaczy, że zabezpieczamy wszystkich mieszkańców w miastach, które są poniżej zbiornika Racibórz. Oczywiście poniżej są też dopływy, które dodają do tego swój przepływ, ale na dziś zabezpieczamy mieszkańców przed podtopieniami z rzeki Odry – dodał dyrektor RZGW w Gliwicach.

Przedstawiciele RZGW Gliwice wskazali, że zbiornik Racibórz wciąż będzie gromadził wodę, ograniczając jej przepływ przez Odrę, gdyż nadejście kulminacyjnej fali od strony Krzyżanowic i Chałupek (granica państwa), której nadejścia spodziewano się wieczorem 15 października. Dwa dni później zbiornik przyjął już 50 mln m3 wody.

Takie opady w październiku to rzadkość

W rozmowie z Nowinami prezes Przemysław Daca przyznał, że tak długotrwałe opady w październiku nie były notowane od 1936 r. – Jednak z naszej perspektywy to niczego nie zmienia. My musimy być przygotowani na każdą sytuację i jesteśmy przygotowani. Pokazuje to ten zbiornik, który zapełnił się w 8%. To też pokazuje, jak duży mamy zapas. Pracuje też zbiornik Buków, który również „łapie” wodę, więc jestesmy w pełni przygotowani i patrzymy na to co się dzieje w pozytywny sposób – powiedział nam prezes Wód Polskich.

P. Daca dodał, że pracownicy PGW Wody Polskie mówią o zbiorniku Racibórz, że to „zbiornik potwór”. – Bo on jest potwornie duży, potwornie pojemny i daje nam bardzo duży zapas bezpieczeństwa. Dzięki niemu jestesmy przygotowani na każdy rodzaj podtopień i powodzi. Te rzeczywiście najczęściej występują na przełomie maja, czerwca i lipca, ale mogą zdarzyć się też w zimie, czy w październiku, choć to rzadkość – powiedział P. Daca.

Czy zmienią instrukcję użytkowania zbiornika?

Zapytaliśmy Przemysłwa Dacę, czy planowana jest zmiana instrukcji użytkowania zbiornika Racibórz. Obecna przewiduje automatyczne uruchomienie instalacji, gdy przepływ wody w Odrze przekroczy 1200 m3/s. Tymczasem decyzja z 14 października o opuszczeniu zasuw została podjęta przy przepływie na poziomie około 700 m3/s.

Na postawione przez nas pytanie nie uzyskaliśmy jednoznacznej odpowiedzi. – Uczymy się. Być może dokonamy korekty operatów i będziemy wnioskować do ministra o zmianę instrukcji użytkowania – powiedział nam prezes Wód Polskich. Jednocześnie podkreślił, że zbiornik Racibórz powstał z myślą o zabezpieczeniu przed powodziami i nie może być napełniany przy każdym wezbraniu Odry.

Lokalne podtopienia będą występować

W rozmowie z dyrektorem RZGW w Gliwicach wskazaliśmy, że zagrożenie powodziowe w naszym regionie nie ogranicza się tylko do rzeki Odry, ale również miejscowości położonych nad mniejszymi rzekami oraz potokami, które także wylewają. – Lokalne podtopienia mogą wystąpić. To nie jest tak, że nie trzeba się już w ogóle przejmować, bo poniżej zbiornika mamy cały szereg cieków i rzek, które wpadają do Odry i też mają swój przepływ – powiedział Mirosław Kurz. Wojciech Żołneczko, Mariusz Weidner

---

Najpierw polder Buków, potem zbiornik Racibórz. Wyjaśniamy jak działa system ochrony przeciwpowodziowej nad Odrą

– Mamy zbiornik hucznie otwarty, obfotografowany przez ważniaków z władz. I wciąż w mieście rzeka wylewa... Zalewa... To po co budowano ten zbiornik, skoro jest jak było? – pyta jeden z Czytelników Nowin. W swoich dociekaniach nie był odosobniony. W czerwcu tego roku, gdy sytuacja była podobna do tej z zeszłego tygodnia, pytaliśmy o to specjalistów od zarządzania kryzysowego oraz przedstawicieli Wód Polskich. Na podstawie uzyskanej wtedy wiedzy, a także po konsultacjach z Powiatowym Centrum Zarządzania Kryzysowego, wyjaśniamy, jak w największym skrócie działa system ochrony przeciwpowodziowej.

Nadodrzański system ochrony przeciwpowodziowej w naszym obszarze składa się z trzech zasadniczych elementów:

• obwałowań rzeki
• polderu Buków
• zbiornika Racibórz.

Każdy z tych elementów jest pomyślany z myślą o gromadzeniu nadmiaru wód opadowych. Choć zbiornik Racibórz jest najbardziej rozpoznawalną częścią tego systemu, to jest on jednocześnie jej ostatecznym ogniwem. Oznacza to, że nadmiar wód w pierwszej kolejności powinien być gromadzony w obszarze międzywala oraz w polderze Buków. Gdy poziom oraz przepływ wody w Odrze, a także prognozy, będą wskazywać, że te dwa elementy nie wystarczą do zapewnienia bezpieczeństwa powodziowego, wówczas do akcji wchodzi zbiornik Racibórz.

Faktyczne uruchomienie zbiornika Racibórz (opuszczenie wielkich grodzi, które zatrzymają nadmiar wód, a także ograniczenie dopływu wody do tzw. Odry miejskiej) powinno nastąpić dopiero w momencie, gdy przepływ wody w Odrze przekroczy 1210 m3/s. W tym miejscu dodajmy, że rankiem 14 października (godz. 9.00) przepływ wody w Raciborzu-Miedoni wynosił 765 m3/s. W kolejnych godzinach przekroczył 800 m3/s. Wtedy też zapadła decyzja o uruchomieniu zbiornika w trybie nieprzewidzianym w instrukcji użytkowania tego obiektu.

Dodajmy, że uzupełnieniem powyższego systemu powinien być wydolny system kanalizacji i rowów melioracyjnych oraz mniejsze poldery, zabezpieczające przed wylewami mniejszych rzek i potoków.

---

Przejście graniczne Gołkowice-Zawada zostało tymczasowo zamknięte

GOŁKOWICE Ubiegłotygodniowe obfite opady deszczu spowodowały podniesienie się pozoimu wody w rzekach, również w rzece Piotrówce płynącej polsko-czeskim pograniczem. Nie pierwszy raz z tego powodu problemy dotknęły kierowców pogranicza. 13 października o godzinie 20.30 czeska straż pożarna zamknęła przejście graniczne Gołkowice-Zawada.

Woda na jezdni pojawiła się najpierw w okolicy punktów handlowych, znajdujących się tuż za przejściem granicznym po czeskiej stronie. Kilka godzin później płynęła tam już regularna rzeka. Przejście było zamknięte przez kilka kolejnych dni. (art)