Henryk Mikołaj Górecki – światowej sławy kompozytor ze Śląska

Trudy dzieciństwa

Henryk Mikołaj Górecki przyszedł na świat 6 grudnia 1933 r. w Czernicy koło Rydułtów, w skromnej śląskiej rodzinie. Rodzinie, w której od pokoleń żywa była tradycja domowego, amatorskiego muzykowania. To jednak dopiero Henryk Mikołaj z pasji uczynił drogę życiową. Wielka to musiała być pasja, skoro w muzyce spełniają się także córka Anna - ceniona pianistka, syn Mikołaj, podążający swoją drogą kompozytorską, oraz grający na skrzypcach wnukowie - Jaś i Emilka.

Muzyka była wyborem Henryka Mikołaja Góreckiego. Jego ojciec, Roman Górecki, był kolejarzem. Matka kompozytora Otylia Górecka zmarła w dniu drugich urodzin syna. Jako dziecko Henryk gry na instrumentach uczył się u muzyka amatora - pracownika poczty.

Kilkanaście miesięcy po śmierci matki ojciec Henryka ożenił się ponownie i Góreccy przenieśli się z Czernicy do Rydułtów. Na trudne dzieciństwo kompozytora złożyły się: miesiące pobytu w szpitalu z powodu problemów ze stawem biodrowym, potem II wojna światowa, a także poczucie niezrozumienia – ojciec i jego druga żona tłumili artystyczne zainteresowania Henryka, zabraniano mu zbliżać się do stojącego w domu pianina, na którym niegdyś grywała matka.

Wielka determinacja

Uważany za geniusza kompozycji Górecki swój sukces zawdzięczał niezwykłej intuicji muzycznej i determinacji. Do 19. roku życia był praktycznie samoukiem. Po ukończeniu rydułtowskiego liceum ogólnokształcącego zaczął zarabiać jako nauczyciel przedmiotów ogólnych w szkole w Radoszowach. Rozważano w rodzinie wysłanie go na studia ekonomiczne, ale on chciał studiować muzykę. Regularną edukację muzyczną rozpoczął późno. Po wielu bezskutecznych próbach dostania się do którejś ze szkół muzycznych w województwie katowickim, został przyjęty do Szkoły Muzycznej w Rybniku w 1952 r., gdzie kształcił się pod kierunkiem Karola i Antoniego Szafranków. Wreszcie miał możliwość pobierania profesjonalnych lekcji gry na fortepianie, klarnecie czy skrzypcach oraz nadrobienia zaległości z harmonii, kontrapunktu czy instrumentacji i folkloru. Uczył się muzyki w Rybniku, a jednocześnie sam uczył innych w Radoszowach m.in. historii, matematyki, biologii czy przyrody. Zdeterminowany podejmował się też wypraw. Dwie godziny pociągiem do Katowic na piątkowe koncerty Filharmonii Śląskiej. Nie raz zdarzyło mu się spóźnić na ostatnie nocne połączenie do Rydułtów i noc spędzał w dworcowej poczekalni. Wracał nad ranem, by wyruszyć do szkoły na lekcje, dzięki którym zarabiał.

Zdolny student

Rybnicką szkołę ukończył w zaledwie trzy lata. Później studiował kompozycję u Bolesława Szabelskiego w katowickiej Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej. Gdy był już na trzecim roku - a było to dokładnie 27 lutego 1958 r. - na estradzie Filharmonii Śląskiej odbył się koncert, którego nigdy wcześniej i nigdy potem nie było. Monograficzny koncert studenta. Po raz pierwszy wykonano wtedy aż sześć dzieł Góreckiego. Studia ukończył z wyróżnieniem w 1960 r. Kontynuował je w Paryżu. Po powrocie z Francji został profesorem klasy kompozycji, a w latach 1975-1979 rektorem swej macierzystej uczelni. Był członkiem Polskiej Akademii Umiejętności.

Muzyczna droga

Henryk Mikołaj Górecki rozpoczął karierę kompozytorską jako skrajny awangardzista („Scontri” op. 17 na orkiestrę, 1960 r.), później starał się upraszczać swój język i redukować zbędne środki wyrazu (III Symfonia „Symfonia pieśni żałosnych” na sopran solo i orkiestrę symfoniczną, 1970 r.). W 1992 r. w Ameryce i Wielkiej Brytanii „odkryto” III Symfonię, wraz z nagraniem Dawn Upshaw, London Sinfonietty i Davida Zinmana. Anglosasi oszaleli na jej punkcie. Płyta znalazła się na czele listy przebojów muzyki poważnej. Równie dobrze radziła sobie w rankingach popowych, gdzie wyprzedziła Stinga i Nirvanę. Kompozytor był laureatem wielu międzynarodowych konkursów kompozytorskich. Jego twórczość jest znana, doceniana i prezentowana na całym świecie.

Górecki otrzymał tytuł doktora honoris causa kilku polskich i zagranicznych uczelni. W 2003 r. został odznaczony Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski. W październiku 2010 r., w szpitalu, odebrał przyznany przez Prezydenta RP Order Orła Białego.

Choroba

Henryk Mikołaj Górecki był od 1959 r. żonaty z pianistką Jadwigą, z domu Rurańską. Doczekał się dwójki dzieci - córki Anny i syna Mikołaja. Zmarł 12 listopada 2010 r. w szpitalu w Katowicach-Ochojcu, po długiej i ciężkiej chorobie płuc. Uroczystości pogrzebowe odbyły się 17 listopada 2010 r. w Archikatedrze Chrystusa Króla w Katowicach. Urnę z prochami kompozytora złożono na cmentarzu przy ul. Sienkiewicza w Katowicach.

Jego ławeczka

10 września 2011 r. Henryk Mikołaj Górecki został patronem Biblioteki Publicznej w Rydułtowach, gdzie co roku wspomina się jego życiorys i dorobek artystyczny. Kluczowym punktem uroczystości nadania imienia było odsłonięcie rzeźby kompozytora na ławeczce przed biblioteką. W uroczystości wzięła udział Jadwiga Górecka, żona kompozytora. - Mój Henryczek jak żywy – wyrwało się pani Jadwidze, kiedy zobaczyła rzeźbę swojego małżonka. Położyła mu wiązankę kwiatów i przysiadła obok niego na ławeczce. Rzeźbę zaprojektował i wykonał rybniczanin Henryk Fojcik. W bibliotece odsłonięto natomiast tablicę autorstwa prof. Franciszka Niecia, potwierdzającą nadanie imienia.

Z kolei w Rydułtowskim Centrum Kultury organizowany jest festiwal muzyczny im. H.M. Góreckiego — „Mikołajowe granie”. Magdalena Kulok

Na podstawie „Mikołajowe granie - utwory na fortepian dla dzieci” Rydułtowskiego Centrum Kultury oraz materiałów Filharmonii Śląskiej w Katowicach.